درمان مشکلات ریاضی دانش آموزان مقطع ابتدایی

روانشناسی ریاضی

با تاکید بر(درمان مشکلات ریاضی دانش آموزان مقطع ابتدایی)

اصطلاح اختلال ریاضی در مورد دانش آموزانی بکار می رود که علیرغم داشتن هوش طبیعی،و سلامتی کامل در بینایی و شنوایی،در انجام مهارتهای محاسباتی ضعیف هستند. در این گروه کودکان نقص جدی در یادگیری مهارت های ریاضی از شناخت اعداد گرفته تا عملیات ریاضی و مسائل مربوط به ادراک فضایی و حل مسئله وجود دارد . معمولا این مشکل به حدی است که در تحصیل و زندگی روز مره مرتبط با مهارت های ریاضی ایجاد اختلال کرده است .

دانش آموزان باید بیاموزند که ریاضی در همه امور زندگی آنان تاثیر دارد لذا  برای درس ریاضی ارزش قائل شوندو مهارت لازم را در این خصوص کسب نموده و ریاضی را در خدمت زندگی خود بگیرند و از توانمندیهای خود نیز در این درس غافل نشوند.ریاضی باعث تقویت  قوای ذهنی و ایجاد نظم ذهنی ونیز تقویت قوه استدلال می شود و انسان را به تفکر و تعقل وا می دارد.و نیز  بین دانسته های قبلی و اطلاعات جدید افراد، ارتباط برقرار می نماید.ریاضی می تواند زمینه رشد رشته های مختلف شغلی را ایجاد نماید و خلاقیت افراد را شکوفا نماید.هندسه نیز بعنوان بخشی از ریاضی می تواند موجب ایجاد علاقه و شوق به مطالعه در دانش آموزان شود.

روانشناسی ریاضی

با تاکید بر(درمان مشکلات ریاضی دانش آموزان مقطع ابتدایی)

اصطلاح اختلال ریاضی در مورد دانش آموزانی بکار می رود که علیرغم داشتن هوش طبیعی،و سلامتی کامل در بینایی و شنوایی،در انجام مهارتهای محاسباتی ضعیف هستند. در این گروه کودکان نقص جدی در یادگیری مهارت های ریاضی از شناخت اعداد گرفته تا عملیات ریاضی و مسائل مربوط به ادراک فضایی و حل مسئله وجود دارد . معمولا این مشکل به حدی است که در تحصیل و زندگی روز مره مرتبط با مهارت های ریاضی ایجاد اختلال کرده است .

دانش آموزان باید بیاموزند که ریاضی در همه امور زندگی آنان تاثیر دارد لذا  برای درس ریاضی ارزش قائل شوندو مهارت لازم را در این خصوص کسب نموده و ریاضی را در خدمت زندگی خود بگیرند و از توانمندیهای خود نیز در این درس غافل نشوند.ریاضی باعث تقویت  قوای ذهنی و ایجاد نظم ذهنی ونیز تقویت قوه استدلال می شود و انسان را به تفکر و تعقل وا می دارد.و نیز  بین دانسته های قبلی و اطلاعات جدید افراد، ارتباط برقرار می نماید.ریاضی می تواند زمینه رشد رشته های مختلف شغلی را ایجاد نماید و خلاقیت افراد را شکوفا نماید.هندسه نیز بعنوان بخشی از ریاضی می تواند موجب ایجاد علاقه و شوق به مطالعه در دانش آموزان شود.

اضطراب ریاضی

اضطراب ریاضی: واکنشی احساسی و آگاهانه به شرکت کردن در کلاس ریاضی٬گوش کردن به سخنرانی در مورد ریاضی٬کار کردن بر روی مسائل ریاضی٬و یا بحث کردن در باره ریاضی است.که سبب می شوند دانش آموزان و حتی دانشجویان از درس ریاضی بترسند.این اضطراب مانع از ایجاد ارتباط بین درس ریاضی با زندگی روزمره افراد می شود.علت آن ٬تجربه منفی دانش آموز به هنگام یادگیری ریاضی در کلاس است.تاکید معلمان و اساتید بر حفظ کردن مطالب ریاضی٬فرمولها و تعاریف و ...باعث ایجاد ایمن اضطراب می شود.

راههای غلبه بر اضطراب ریاضی دانش آموزان توسط معلمان:

-ایجاد اشتیاق در دانش آموزان جهت یادگیری ریاضی.

-معلمان می بایستی به دانش آموزان نشان دهند که ریاضی درسی لذت بخش و مورد علاقه آنهاست.

-معلمان بهتر است آموزش ریاضی را با علائق دانش آموزان وفق دهند.

-اهداف کوتاه مدت و قابل حصول برای ریاضی تعیین کنند.

-از روشها و وسایل کمک آموزشی مختلف جهت تدریس استفاده کنند.

-با تشویق کردن همه دانش آموزان ٬ از اضطراب آنان کم کنند.

-آموزشها شفاف و بدون ابهام باشند.

-دانش آموزان را از ریاضی نترسانند.

-از ایجاد رقابت بین دانش آموزان پرهیز شود زیرا باعث افزایش اضطراب می شود.

-دانش آموزان در کلاس ریاضی مشارکت فعال داشته باشند.

-دانش آموزان به فکر کردن٬تحقیق و یادگیری تشویق شوند.

-دانش آموزان گروهبندی شوند.زیرا در گروه که باشند اضطراب کمی دارند.

-اعتماد بنفس دانش آموزان تقویت شود.

-ارتباط دوستانه معلم ریاضی و دانش آموزان موجب کاهش اضطراب آنان می شود.

-دانش آموزان را می بایستی تشویق به شرکت در کلاسهای تقویتی نمود.

مغز و ریاضی

در حدود 6 درصد کودکان در سنین مدرسه دچار اختلال ریاضی هستند.

نیمکره راست مغز: قدرت حل معما ، خلاقیت و کشف کردن ،جهت یابی دارد.حس لامسه و درک اشیا سه بعدی به این قسمت مربوط است. این نیمکره به فرآیندهای ادارکی، تصور، تجسم، خیال پردازی، شناخت رنگ و موسیقی و هنر،  می پردازد و کل نگر است. نیمکره راست ابتداء کل را می بینید و بعد اجزا آنرا تشخیص می دهد سمت راست مغز اساس خلاقیت را تشکیل می دهد. اکثر سیاستمداران و هنرمندان راست مغزهستنند.

نیمکره چپ مغز:قدرت درک ریاضیات و فلسفه،نظم و طبقه بندی و پردازش اطلاعات را دارد.  با جزئیات سرو کار دارد. مرکز به یاد سپردن کلمات و اعداد است. این بخش از مغز ریاضی دانان و فلاسفه و زبان شناسان، فعالتر و بر نیمکره راست ، غالب است. این نیمکره به فعالیتهایی همچون ریاضیات، زبان و منطق، حافظه، طبقه بندی ها تحلیل و …اختصاص دارد. و به جزئیات امور توجه دارد .نیمکره چپ مغز ، ابتدا اجزا را دیده و سپس آنها را ترکیب نموده و کل را می سازد .نیمکره چپ مغز، مربوط به  هوش است.اکثر حسابداران، وکلا و طراحان بیشتر از سمت چپ مغز خود استفاده میکنند . برتری یک نیمکره از مغز بر دیگری به معنی عدم استفاده ازنیمکره دیگر نیست، و هر دو نیمکره با هم ارتباط دارند، و در مجموع فعالیت دو نیمه مغز با هم ٬ شخصیت فرد را می سازند.

اهداف آموزش ریاضی

الف) اهداف پرورشی: مهمترین وظیفه آموزش ریاضی تربیت دانش‌آموز است تا بتواند در زندگی،مسائل خود را حل نماید.

ب) اهداف آموزشی: دانش آموز با تکنیک‌های محاسباتی مورد نیاز در مدرسه و خارج از مدرسه آشنا شود.و در زندگی روز مره بکار بگیرد.

ج) اهداف فرهنگی: ریاضی بخشی از فرهنگ  بشری است لذا یادگیری آن در زندگی بسیار ضروری است.ریاضی دانان و نوابغ کشور ما همواره الگوهای مهمی برای سایر کشورها می باشند.

د) اهداف عاطفی: یادگیری ریاضی،موجب  فعالیت‌های ذهنی و  تقویت حس کنجکاوی  ونیز  حس ظرافت و ادارک می شود. موریس کلاین می‌گوید: (ریاضیات عالی‌ترین دستاورد فکری و اصیل‌ترین ابداع ذهن آدمی است.)

علل مشکلات ریاضی

1- ضعف در مهارتها ی زبانی : نقص در درک عملیات ریاضی، مفاهیم و رمز گشایی یا حل مسائل نوشته شده با نمادهای ریاضی .

2- ضعف در مهارت های ادراکی : مثل :خواندن نمادهای عددی یا علائم حسابی و طبقه بندی اشیا ء و یا ادراک فضایی .

3- ضعف در مهارتهای توجه : مثل رونویسی درست از اعداد و اشکال ، به یا د سپردن عددی که به ستون بعد اضافه می شود وعدم رعایت علائم ریاضی .

4- ضعف درمهارتهای ریاضی : ضعف در :محاسبات ریاضی(جمع-تفریق و...) شمارش اشیا ء و یادگیری جدول ضرب ٬ عدم در ک مفاهیم متضاد مانند: سبک و سنگین ، بسته و باز ، پر و خالی ، چپ و راست ؛ دور و نزدیک ، عدم درک ارزش پول ، عدم درک زمان (گفتن ساعت ) و جهت یابی ضعیف .

5-مشکلات عصب شناختی ٬ شخصیتی و عوامل فیزیولوژیکی(مغز-جسم).

6-عملکرد پایین هوش غیر کلامی(هوش عملی).(دو نوع هوش داریم: کلامی -عملی)

7-آموزش ضعیف در کلاس درس(روش تدریس معلم).

8-عدم علاقمندی به درس ریاضیات

9-ضعف در یک یا چند فرایند روانی پایه یعنی مراحل یادگیری: مانند:دقت-ادراک-حافظه

10-عدم تثبیت غلبه طرفی مغز(کودک برخی کارها را با سمت چپ و برخی دیگر را با سمت راست بدن انجام می دهد.مثلا: با دست راست می نویسد ولی با پای چپ توپ را می زند و مواردی از این قبیل).

۱۱-تاخیر در رشد.مراحل رشد بخوبی طی نشده است و یا در آن وقفه ایجاد شده است.

۱۲-عوامل محیطی:خانواده و معلمان٬نقش فضا و مکان،  نقش کلاس‌های خصوصی،  کمبود وسایل آموزشی ریاضی،و...

۱۳-عوامل ژنتیکی.برخی از دانشمندان معتقدند که ضعف در ریاضیات ارثی و ژنتیکی است.

۱۴-عوامل بیوشیمیایی:مشکلات قبل از تولد (مانند مشکلات دوران بارداری مادر-سوء تغذیه مادر-ضربه به شکم مادر-بیماریهای وی و...) مشکلات حین تولد(کمبود اکسیژن در زمان تولد نوزاد و خفگی او-نارس بودن نوزاد ضربه هایی که هنگام تولد بر مغز نوزاد وارد می شود و...)- مشکلات بعد از تولد( ضربه های وارده بر سر دانش آموز-سوء تغذیه-مننژیت و سایر بیماریها-مشکلات عاطفی و روحی دانش آموز-و...).

 ۱۵-ضعف در مهارتهای حرکتی و عدم هماهنگی چشم و دست.

علایم اختلال ریاضی

-شمارش طوطی وار : کودک در شمارش اعداد مشکل دارد .

- عدم درک مفهوم عدد : مثلا کودک مفهوم عدد 5 را نمی داند یعنی نمی تواند 5مهره را جدا کند .

-عدم درک ارزش عددی : کودک نمی داند 4 از 5 بزرگتر است و بر عکس .

-مشکل در خواندن عدد : ممکن است در خواندن اعدادویا خواندن اعداد شبیه به هم اشتباه کند مثلا 2و 3 ، 4و6 یا جهت خواندن را رعایت نمی کند مثلا 12 را 21 می خواند .

- مشکل در کپی عدد : هنگام رونویسی عدد مشکل دارد .

- مشکل در نوشتن عدد : نوشتن عدد نیاز به استفاده از حافظه دارد . بنابراین گاهی کودک شکل عدد را فراموش می کند و یا اعداد شبیه به هم را اشتباه می نویسد . مثلا 3 را 2 می نویسد ( مربوط به توجه ) یا شکل عدد را نمی داند یعنی 3 را 5 می نویسد . گاهی مشکل مربوط به جهت یابی است و عدد را وارونه می نویسد .

- علامتها را نمی شناسد : کودک نمی داند + یعنی جمع بنابراین ممکن است اشتباه کند مثلا: 1=2+3

- مفهوم عملیات را نمی داند : جمع و تفریق را با هم اشتباه می کند.

- اشکال در نحوه عملیات : گاهی کودک هنوز از انگشتان برای عملیات استفاده می کند ، این موضوع در سطوح بالاتر مانند جمعهای اعداد دورقمی و... مشکلات بیشتری را بوجود می آورد. .

- اشکال در درک ارزش مکانی .

- مشکل در حل مساله : گاهی کودک علیرغم اینکه عملیات ریاضی را می داند٬ ، در درک مسایل ریاضی مشکل دارد و نمی تواند روابط بین اجزای مساله را درک کند.

-در درک زمان مشکل دارد.

-درشمارش پول مشکل دارد

-در مهارتهای محاسباتی (جمع-تفریق-ضرب-تقسیم-کسر و...)مشکل دارد.

- در اندازه گیری مشکل دارند.

 -در تناظر یک به یک مشکل دارند.

تمرینات مختلف جهت تقویت مهارتهای ریاضی

یکی از دلایل اختلال ریاضی مربوط به اختلال در مراحل رشدی کودک است .بدین معنی که کودک مراحل رشد خود را بخوبی طی نکرده ویا خیلی دیر به این مرحله رسیده است.مثلا کودک در 9 ماهگی هم قادر به نشستن نبوده است .ویا والدینش وی را مجبور کرده اند که در 4 ماهگی بنشیند. (این مرحله از رشد می بایستی در 6 ماهگی اتفاق بیفتد) و بسیاری موارد دیگر... که اصطلاحا به آن " تاخیر در رشد" می گویند.لذا برخی از تمرینات ذیل جهت جبران مراحلی است که کودک بخوبی طی نکرده است. این تمرینات جهت تقویت نیمکره های مغزی بکار می روند که نهایتا در بهبود عملکرد مغزو در نتیجه پیشرفت در ریاضیات تاثیر فراوان دارند. عدم غلبه طرفی مغز نیز از علل بوجود آورنده اختلال ریاضی است که در اینجا برخی تمرینات را جهت تقویت غلبه طرفی ذکر می کنیم(تحت فشار قرار دادن کودکان چپ دست به جهت اینکه با دست راست بنویسند ، علاوه بر ایجاد لکنت زبان در آنان و بوجود آوردن سایر مشکلات روحی و عاطفی برای آنان،باعث بروز اختلال در ریاضی نیز می شود).

تمرینات حرکتی در منزل و یا مراکز مشکلات ویژه یادگیری

* قدم زدن به جلو – عقب – پهلوها و پریدن .(جهت تقویت مهارتهای حرکتی)

*سینه خیز رفتن .

*راه رفتن ریتمیک و شمارش مستقیم و معکوس .(تقویت دقت)

*کشیدن شکل و حروف روی قسمتهای مختلف بدن با انگشتان  و حدس زدن  .(دقت-ادراک-تجسم فضایی)

* پرتاب توپ به هدف به تناوب با هر دو دست (جهت تقویت دقت و هماهنگی چشم و دست).

*پرتاب توپ به طرف یکدیگر همواره با نام بردن .(دقت-تقویت مهارتهای حرکتی و در نهایت تقویت عملکرد مغزی)

*ضربه به توپ با دست راست، چپ، هر دو دست.(تقویت هر دو نیمکره مغز)

*تنفس عمیق به علاوه گوش دادن به موسیقی.(دقت)

* راه رفتن با چشم بسته و حدس زدن جای اشیاء.(دقت-حافظه)

* حرکات بالا و پایین رفتن با انگشتان .(دقت-تعادل)

* تمرین چرخش مداد در دست چپ و راست.(تقویت نیمکره های مغز)

*آموزش خلاقیت و تحریکات یکپارچکی حسی .(تقویت حواس بویایی-چشایی-لامسه-بینایی و شنوایی با وسایل و امکانات مختلف)

*گوش دادن به موسیقی  با چشم بسته (البته صدای صوت کم باشد).(تقویت دقت-تقویت حساسیت شنوایی)

* مچاله کردن کاغذ با هر دو دست و پرتاب آن.(تقویت مهارت حرکتی)

*گفتن لطیفه و به خاطر سپاری آن و یا حفظ کردن شعر .(تقویت حافظه)

*آشنایی و کار با با چرتکه(بدون توجه به این موضوع که: چرتکه در زمانه فعلی قابل استفاده نیست)

* بستن چشم و پیدا کردن راه (دقت-ادراک-حافظه)

* تمرین حرکات چشم با دنبال کردن چراغ قوه .(دقت بینایی).

*راه رفتن با چشم بسته (تعادل-دقت)

*تاکید روی فعالیتهای دستی .(انجام کار با هر دو دست بصورت متناوب ،جهت تقویت هر دو نیمکره مغز)

*لی لی کردن با هر پا به صورت جداگانه (تعادل-تثبیت غلبه طرفی مغز)

*چرخاندن توپ روی بدن .(دقت-تعادل)

*تمرین ایستادن روی شانه جهت حفظ تعادل.

*حرکت پاها بصورت دو چرخه .(تقویت مهارتهای حرکتی)

*راه رفتن با کتاب روی سرو پرش در این حالت(حفظ تعادل)

*آموزش مهارت اجتماعی (مانند:آشنایی با عابر بانک، خرید کردن-پول دادن و...).

*تن آگاهی(شناخت قسمتهای مختلف اعضای بدن مانند:دست راست-چشم چپ-پای راست-گوش چپ و...)

*پرتاب کردن و گرفتن توپ(دقت-هماهنگی چشم و دست-تقویت مهارتهای حرکتی).

*تمرینات تعادل(ایستادن روی یک پا- راه رفتن روی تخته تعادل-لی لی کردن و...)

*حل جدول٬معما٬ شطرنج و...

* ورزش کردن

*فعالیتهای اجتماعی

*خواب کافی و غذای مناسب.

*کنترل استرسها

*پیشگیری و درمان بیماریها

راهکارها ی آموزشی

* ایجاد انگیزه در دانش آموز

*آموزش مطالب درسی با توجه به پایه تحصیلی.

*آموزش مفاهیم(بزرگ-کوچک -کم-زیاد و...).

*شناخت و رسم اشکال ساده هندسی با توجه به پایه تحصیلی.

*عدد نویسی(از هر پایه و هر جایی که مشکل دارد).مثلا اگر دانش آموز پایه پنجم در شناخت  اعداد دو رقمی مشکل دارد می بایستی تمرینات پایه اول به بالا را با وی کار کرد.

*تقویت دقت بینایی با استفاده از تمرینات مختلف(دیدن تصاویری که در ظاهر مثل هم هستند ولی در جزئیات چند اختلاف با هم دارند.کودک می بایستی اختلافها را بیان کند).

*تقویت حافظه بینایی.(چند کلمه، شکل،عدد،جمله و... را با کودک نشان داده و بردارید و سپس از کودک بخواهید آنچه را دیده است به شما بگوید).

*تقویت حافظه شنوایی.(شعر خوانی-گفتن چند جمله و یا چندکلمه و تکرارآنها  توسط کودک).

*استفاده از پازل (جهت تقویت دقت و ادراک کودک).

*طبقه بندی تصاویر،وسایل،و... در شکلها و اندازه های مختلف.

*کار با ماز.(جهت تقویت دقت-ادراک-هماهنگی چشم و دست).

*پرتاب حلقه (جهت هماهنگی چشم و دست و نیز تقویت دقت).

*بازی با دارت(تقویت دقت).

*بازی با مینی بسکتبال(دقت-هماهنگی چشم و دست).

*چسباندن اعداد مغناطیسی روی وایت بردو عدد نویسی با آنها.

*نخ کردن مهره ها در یک رنگ و یا بصورت متناوب در رنگهای مختلف مثلا: یکی آبی-یکی زرد-یکی سبز ...دوباره یکی آبی-یکی زرد-یکی سبز و...(دقت و تقویت توالی دیداری).

*کامل کردن تصاویر ناقص.(جهت تقویت ادراک-دقت-هماهنگی چشم و دست-تجسم فضایی)

*شناخت جهات مختلف مانند:راست-چپ-بالا-پایین و... (جهت تقویت تجسم فضایی).

*شکل سازی و یا عدد نویسی با خمیربازی.

*بریدن و چسباندن اشکال مختلف هندسی.

*نقاشی کردن و کپی کردن تصاویر و اعداد مختلف.

*ردیف بندی اشیاء با توجه به رنگ-شکل و یا اندازه آنها.

*شناخت تفاوتها و تشابهات تصاویر و یا اشیاء.

*تمرینات نگهداری ذهنی(طول-شکل-اندازه و...).(این تمرینات سلیقه ای است)

*تمرینات مربوط به وزن-مساحت-اندازه.(بصورت سلیقه ای).

*تمرینات شناخت زمان(روز-ماه-سال-ساعت-هفته-دقیقه-ثانیه و...).

*وصل نقطه چین های اشکال و یا اعداد.

* تمرینات آزمون فراستیک